de kieren van lucy barton

‘It was her style, her forthright spilling out about things I didn’t know people spoke of.’ Elizabeth Strout, My Name is Lucy Barton (p. 62).

*

Lucy Barton is een small town girl. De eerste elf jaar van haar leven woonde ze in een garage. Ouders werkten, beide; Lucy bracht dagen alleen door in een opgesloten truck. Mishandeling en armoede, zowel geestelijk als lichamelijk. Ze kwam los van haar omgeving/ouders omdat een universiteit Lucy's cijfers opmerkte; ze mocht gaan studeren.

Boeken kusten haar wakker, maar eenmaal studerend merkte ze al snel dat ze de wereld van huis uit anders benadert: ze mist de vanzelfsprekendheid waarmee anderen de wereld bewonen, onderzoeken, voelen, en verwerken.

*

spilling out about things I didn't know people spoke of

Een boek over woorden, Lucy Barton. Vooral over de afwezigheid daarvan. Daar wil ik iets meer over zeggen dan dat Elizabeth Strout een fantastische schrijver is — want een wereld zonder woorden, de wereld waarin Lucy Barton opgroeide, is niet alleen een stille wereld: het is ook een kleine wereld, één met weinig mogelijkheden. 

Woorden zijn er om lijnen mee te tekenen: rondom ideeën, gevoelens, sensaties, dromen; maar in de wereld waarin Lucy Barton opgroeide waren woorden er alleen om iets duidelijk te maken.

*

Ik moest denken aan Herta Müllers ‘dagelijkse handgrepen’: 

De dingen heetten precies zo als ze waren en ze waren precies zo als ze heetten. Een overeenstemming voor altijd. Voor de meeste mensen bestonden er tussen woord en voorwerp geen kieren waar je doorheen moest kijken en in het niets moest staren, alsof je uit je huid gleed, de leegte in. De dagelijkse handgrepen ware instinctief, waren woordloos aangeleerd werk, het hoofd volgde de weg van de handgrepen niet en had ook niet zijn eigen afwijkende wegen.

&: Zwaar werk (..) was een leerschool van zwijgen. Het lichaam had het veel te zwaar om energie in praten te steken. (Praten als luxe (maatschappelijk gezien)/ als je praat ben je lui, werk je niet hard genoeg.)

&: Soms dacht ik als ik ernaar keek: ik kijk nu naar hoe het gaat als mensen het praten verleren. Als ze dit gezwoeg achter de rug hebben, zullen ze alle woorden vergeten zijn.

&: Wat je doet hoeft niet in het woord verdubbeld te worden. Woorden vertragen de handgrepen – dat kende ik.

Communistisch Roemenië is natuurlijk niet te vergelijken met Amerika, maar het gaat om dezelfde druk: werken om te leven. Praten gebeurt alleen als het nodig (/nuttig) is. En dus gaan er woorden verloren. En dus vergeet men dat er ook over andere dingen gesproken kan worden.

(de reikwijdte van het leven krimpt)

Als je opgroeit in een wereld waarin mensen urenlang kunnen zwijgen, omdat ‘het lichaam (..) het veel te zwaar [had] om energie in praten te steken’ (HM) — dan kan het lang duren voor je überhaupt in de gaten hebt dat er zelfs woorden zijn voor ‘things I didn't know people spoke of’.

We vergeten misschien te gemakkelijk dat we zonder vaardigheden worden geboren, dat alles aangeleerd handelen/gedrag is. Waar we niets van weten neemt geen ruimte in, omdat we simpelweg niet weten dat het er toch is.

*

Als ergens geen woorden voor zijn bestaat het niet. Dit klinkt vanzelfsprekend maar ik wil dit duidelijker maken. Is het wel over te brengen? 

: het is alsof je naar de zee tuurt en niet weet dat er onder de waterspiegel heel veel meer aan de hand is: dat er verschillende dieren leven, dat er een bodem is, dat onder die aardkorst vuur leeft. Dat de aardkorst bestaat uit losse, bewegende platen; dat bewegende platen ruimte geven en nemen, dat er vuur naar boven klimt, een weg zoekt naar boven, waar lucht beweegt. Dat er eilanden kunnen ontstaan, waar dan weer ander leven tot stand zal komen. Het is alsof de scheiding tussen lucht en water alleen maar een lijn is die soms de vorm aanneemt van een berg, dan een dal, maar bovenal een lijn blijft. (Het is alsof je in 2D leeft.)

Geconfronteerd worden met manieren van beschouwen, verwerken, manieren waarvan je het bestaan niet kon vermoeden, is overweldigend als je opgroeit in een wereld waarin bespiegeling als overbodig of moeilijk doen wordt bezien.

*

Ergens woorden voor zoeken begint met (h)erkennen dat er iets is om vorm aan te geven: de ervaring, de sensatie, een gevoel. Om vervolgens actief vorm te geven. Ik herinner me een moment in het boek waar Lucy letterlijk woorden zoekt, en vindt, voor haar moeder. Het lukt moeder Barton niet en Lucy schiet haar te hulp:

‘My mother pointed at the magazine she had handed me. “I think she looks—I don’t know.” My mother sat back. “What does she look like?”
       “Nice?” I didn’t think she looked nice; she looked something, but I would not have said “nice”.
       “No, not nice,” said my mother. “Something. She looks something.”
       I stared at the picture again. She was next to her new boyfriend, an actor from a television series my husband watched some nights. “She looks like she’s seen stuff,” I finally said.
       “That’s it,” my mother nodded. “You’re right, Wizzle. That’s what I thought too.”’

*

Geef er een woord aan en het bestaat; My Name is Lucy Barton.