tussen de wereld en mij

Ik moet bekennen dat ik racisme een lastig (maar interessant) onderwerp vind. Toen de zwarte pieten-discussie oplaaide begreep ik er niet veel van. Dat wil zeggen dat ik er nog nooit over na had gedacht; dat ik een zwarte piet vanzelfsprekend vond, ik ben er mee opgegroeid, niemand in mijn omgeving had ooit twijfels bij het zwarte van de piet. Dat is natuurlijk juist het probleem, en het duurde even voordat ik dat begreep. Nog altijd zie ik racisme vaak niet. Ik vind dat een groot probleem, en ik vind dat ik mijzelf daar blijvend mee moet confronteren.

Racisme is lang verborgen gebleven, niet bij zijn naam genoemd. Ik blijf maar denken, als iemand (wie en waar dan ook) beweert geen racist te zijn, ik blijf maar denken: dat is het probleem, ontkennen of ontkrachten is een manier om de stem van een ander te bagatelliseren; dat is het probleem. En dat is interessant. En pijnlijk. En belangrijk.

In november las ik Tussen de wereld en mij van Ta-Nehisi Coates en ik heb er helemaal niets over geschreven. Niets. Zelfs niet in mijn notitieboek. Ik weet niet waarom dat is, want ik vond het indrukwekkend en groots, mooi geschreven en ook de vorm stond me zeer aan. Tussen de wereld en mij is een brief van een schrijver aan zijn zoon, geschreven juist nadat bekend werd gemaakt dat de agent die Michael Brown doodschoot niet vervolgd zal worden. Coates' zoon reageerde wanhopig en verdrietig op het bericht, maar Ta-Nehisi Coates zelf was niet verbaasd. Sterker nog, hij wist het van te voren. Is dat alleen niet al een interessant gegeven? Ik begreep het niet. Coates' boek legt het haarfijn uit.

Vanmorgen las ik in de nieuwste Groene Amsterdammer een stuk van Jan Postma over ‘de zwarte stem’; over Ta-Nehisi Coates' Tussen de wereld en mij, maar ook over Citizen: An American Lyric van Claudia Rankine, Negroland: A Memoir van Margo Jefferson en Notes from No Man's Land van Eula Biss. De tekst heet ‘Niets is onschuldig, alles doet pijn’. Het is fantastisch, alle boeken die worden genoemd staan nu op mijn wenslijst, als ze daar niet al stonden. En Postma lijkt het met mij eens te zijn, bedenk ik me net; blijven confronteren, blijven lezen:

‘En, tot slot, stuitte ik op Twitter voor de zoveelste keer op Impasse, een kort gedicht van Langston Hughes, dat als een soort anti-memoir las: 'I could tell you / If I wanted to, / What makes me / What I am. / But I don't / Really want to – / And you don't / Give a damn.'
     De impasse duurt voort. Maar het toch vertellen is een vorm van beseffen dat het in de echte, fysieke wereld om voorstellingsvermogen draait. Men moet dat uitrekken, net zo lang tot er doden niet vallen. En luisteren is giving a damn.’