jeanette winterson

Why Be Happy When You Could Be Normal van Jeanette Winterson is een aanrader. Ik las eerst Oranges Are Not the Only Fruit: het verhaal van de jeugd van Jeanette Winterson, maar dan hier en daar wat aangedikt. Geen echte autobiografie dus. Dat is Why Be Happy wel.

Jeanette Winterson werd als baby geadopteerd door Mrs en Mr Winterson. De Mrs is een overheersende vrouw die de bijbel letterlijk nam en enkel zeker was van Het Eind der Tijden. Mr Winterson komt weinig voor in Oranges omdat hij weinig voor kwam in Jeanette's leven. Hij werkte veel, zei weinig, was voornamelijk afwezig. Opgroeiend met het idee dat ze geboren is om missionaris te worden leerde Jeanette hoe ze mensen moest bekeren—en toen werd ze verliefd op haar bekeerlinge. All hell breaks loose.

Winterson schrijft op een manier die volledig van haarzelf is. Haar liefde voor verhalen en boeken deelt ze niet alleen letterlijk, ze gebruikt het in Oranges ook volledig naast haar eigen verhaal. Plotseling wordt ons vertelt over een Heilige Graal in de tijd van Koning Arthur, of over een meisje dat een rivier oversteekt en haar oude leven volledig vergeet. Winterson houdt van symbolisme. Ik houd van haar schrijfwijze.

Why Be Happy When You Could Be Normal? is de vraag die Mrs Winterson haar dochter stelt op het moment dat Jeanette probeert uit te leggen waarom ze haar vriendin niet zomaar uit haar leven wil en kan gummen: When I'm with her I am happy. Just happy. (p. 114) Geluk is nooit iets geweest dat Mrs Winterson begreep. Voor haar was het een zonde, want de mens is op aarde om een schuld te vereffenen. Een zware schuld. Gelukkig zijn is een zonde. Jeanette Winterson was gelukkig met iemand van dezelfde sex. Op 16-jarige leeftijd verlaat Winterson haar thuis.

Omdat Why Be Happy een autobiografie is, is het een persoonlijker boek. Er wordt niet alleen verteld wat er precies plaatsvond, hoe Jeanette zich voelde en hoe ze er op reageerde – ook deelt de schrijfster met ons waarom ze op die manier reageerde. Ik vond haar eerlijkheid, inzicht en intelligentie prachtig. Ze geeft je het gevoel dat ze je in vertrouwen neemt, en daarmee daagt ze de lezer uit om zelf ook zo eerlijk te zijn, op iedere mogelijke manier.

‘The more I read, the more I felt connected across time to other lives and deeper sympathies. I felt less isolated. I wasn’t floating on my little raft in the present; there were bridges that led over to solid ground. Yes, the past is another country, but one that we can visit, and once there we can bring back the things we need. Literature is common ground. It is ground not managed wholly by commercial interests, nor can it be strip-mined like popular culture—exploit the new thing then move on. There’s a lot of talk about the tame world versus the wild world. It is not only a wild nature that we need as human beings; it is the untamed open space of our imaginations. Reading is where the wild things are.’ (p. 144)

Een aantal dingen waar Winterson over schreef deden me ontzettend aan mijzelf denken. Niet de omstandigheden en/of gebeurtenissen, maar de manier waarop ze denkt, voelt en handelt. Zo houdt ook Jeanette Winterson enorm van woorden en boeken, en heeft ze het gevoel dat ze is wie ze is doordat ze ooit, op het moment dat ze het nodig had, de grote wonderlijke wereld van boeken ontdekte (‘That is what literature offers—a language powerful enough to say how it is. It isn't a hiding place. It is a finding place.’ (p. 40)).

Ze heeft dan ook vrede met haar leven. Winterson heeft een heel zware jeugd gehad, is daarom op sommige vlakken niet te repareren, maar ze heeft het geaccepteerd: ‘Yet I would rather be this me—the me that I have become—than the one I might have become without books, without education, and without all the things that have happened to me along the way, including Mrs W. I think I am lucky.’ (p. 228)

 

Dat getuigt van liefde, vertrouwen: voor/in haarzelf, haar leven; geweest en wat nog komen gaat. Sterk, inspirerend. Maar, en dat valt mij als boekenliefhebber op, het getuigt ook van echte liefde voor boeken. Niet het genieten van een verhaal, maar het gevoel hebben dat een boek, of meerdere boeken, jou het leven terug hebben gegeven. En dat het zonder die woorden waarschijnlijk een heel andere kant op was gegaan.