alles voor het eerst

Ik vind het onbegrijpelijk, maar het lijkt waar te zijn: Cees Nooteboom wordt in het buitenland meer gewaardeerd dan in Nederland. Waarom is dat toch? Ook Alberto Manguel vraagt zich dit af in het boekje Alles voor het eerst. Geen verjaardagsbrief voor Cees Nooteboom. Over dit raadsel schrijft hij:

‘Misschien is het juist om die reden, omdat je altijd geweigerd hebt met een vlak verhaal te komen over de geografische en historische identiteit van je landgenoten, dat de Nederlanders nooit zo bereidwillig zijn geweest het universele karakter van je werk te erkennen.’ (p. 43)

Manguel vergelijkt Nooteboom vervolgens met Borges: hij werd in Argentinië als buitenlander gezien, ‘omdat hij schreef over dingen aan gene zijde van de zee. In jouw geval beschouwen de Nederlanders je vermoedelijk als schuldig aan lèse-majesté. Het is misschien niet bij hen opgekomen dat het weleens andersom zou kunnen zijn.’

Ik vraag me nu af: lezen Nooteboom-liefhebbers wellicht meer buitenlandse dan Nederlandse literatuur? Het lijkt me overigens wat overdreven om Nooteboom te beschuldigen van verraad (lèse-majesté), maar ik kan me indenken dat lezers die voornamelijk literatuur van Nederlandse auteurs lezen, zich ongemakkelijk voelen bij Nootebooms grenzeloze boeken. Wat mij zo aantrekt in het prozawerk van Nooteboom, lijkt andere lezers te ontmoedigen: de vaak onbekende omstandigheden van zijn personages, zijn weigering gebruik te maken van een plot, afwezigheid van antwoorden, abrupte eindes; om maar wat te noemen.


Manguel concludeert:

‘Wat we zo gemakkelijk vergeten is dat als we het over het universele karakter van een schrijver hebben, we feitelijk uitgaan van een universele lezer. We verklaren dat we allemaal, uitstijgend boven conventionele definities en bureaucratische vereisten, kunnen bogen op de gedeelde gave de wereld te leren kennen aan de hand van door mensen bedachte beelden en woorden, en een gemeenschappelijke cultuur. Of we ervoor kiezen die gave te benutten is een andere zaak.’ (p. 44; schuingedrukte zin door mij gecursiveerd.)

Ofwel: het ligt aan de lezer als hij iets onbegrijpelijk, of niet relevant vindt. Nooteboom is het daar ongetwijfeld mee eens; zoals iemand een bladzij omslaat / zonder te hebben gelezen / alles geschreven voor niets, schreef hij in zijn gedicht ‘Post’.

4 opmerkingen:

  1. Ik heb tot nu toe enkel 's Nachts komen de vossen van hem gelezen. Erg sfeervol vond ik dat, maar om een of andere reden is het bij dat ene boek gebleven. Wat vind jij een goed boek van hem om mee te beginnen?

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. oef, dat is lastig. allereerst omdat Nooteboom heel veel heeft geschreven en ik nog maar net aan zou oeuvre ben begonnen; ten tweede omdat hij heel verschillende boeken schrijft (één van zijn vele kwaliteiten, I guess).

      mijn eerste Nooteboom was Allerzielen. ik weet niet meer waarom ik het ging lezen, ik was niet uitermate nieuwsgierig naar de auteur. het was een gok, vermoedelijk. maar het is een prachtig boek, nog altijd mijn favoriete Nooteboom. snel daarna las ik Rituelen, en dat moet ik altijd nog eens herlezen want ik las het met Allerzielen in het hoofd, en met verwachtingen: ik vond het tegenvallen. ik heb Nooteboom echter nooit losgelaten, vanwege die eerste leeservaring.

      wellicht is juist Alles voor het eerst van Manguel een goede introductie, hij haalt veel romans van Nooteboom aan, is in staat aan te geven waarom Nooteboom zo'n goede schrijver is. dat Nooteboom een goede schrijver is (waarschijnlijk meer dan goed) is me duidelijk, het 'waarom' is dat nog niet. het eerste dat nu bij me opkomt is zijn kennis en besef van geschiedenis, het feit dat een mens eigenlijk niets voorstelt in de geschiedenis van de wereld, en dat we toch in staat zijn een te grote stempel te drukken in die geschiedenis.

      (hij wordt nogal eens ouderwets genoemd maar ik begrijp niet waarom dat is: hij is een weidse denker en houdt zich nooit aan regels/grenzen.)

      Verwijderen
    2. Heel fijn van je om dit even te delen. Ik ken Nooteboom vooral als reiziger/schrijver over reizen. Ouderwets zou ik hem ook niet noemen. 's Nachts komen de vossen is eigentijds en (vermoedelijk) tijdloos.

      Verwijderen
    3. eens! Manguel schrijft in zijn boek dat iedereen die in aanraking komt met's Nachts komen de vossen er door zal worden achtervolgd (of zoiets). een boek als geest, i like it.

      Verwijderen

//

quoi?

ada limón adrienne rich ali smith alice notley alice oswald anne boyer anne brontë anne carson anne truitt anne vegter annie dillard antjie krog audre lorde bhanu kapil carry van bruggen catherine lacey cees nooteboom charlotte brontë charlotte salomon chimamanda ngozi adichie chris kraus christa wolf claire messud claire vaye watkins clarice lispector david whyte deborah levy durga chew-bose elif batuman elizabeth strout emily brontë emily dickinson emily ruskovich ester naomi perquin etty hillesum f. scott fitzgerald feminisme fernando pessoa han kang helen macdonald henri bergson henry david thoreau hermione lee herta müller jan zwicky janet malcolm jean rhys jeanette winterson jenny offill jessa crispin joan didion john berryman joke j. hermsen josefine klougart kate zambreno katherine mansfield kathleen jamie katja petrowskaja krista tippett layli long soldier leonard koren leonora carrington leslie jamison louise glück maggie anderson maggie nelson marcel proust margaret atwood maría gainza marie darrieussecq marie howe marja pruis mary oliver mary ruefle neil astley olivia laing patricia de martelaere paul celan paula modersohn-becker poetry poëzie rachel cusk rainer maria rilke raymond carver rebecca solnit robert macfarlane sara ahmed sara maitland seamus heaney siri hustvedt stefan zweig susan sontag svetlana alexijevitsj sylvia plath ta-nehisi coates teju cole terry tempest williams tess gallagher tjitske jansen tomas tranströmer tracy k. smith valeria luiselli virginia woolf vita sackville-west w.g. sebald yiyun li zadie smith

Blogarchief